Grote grazers draaien poot niet om voor zomerstorm
Vooral in het noorden van ons land hield zomerstorm Poly vorige week flink huis. Zo ook in natuurgebied het Geuzenbos nabij Amsterdam. Met windkracht 11 en zeer zware windstoten, brak Poly niet alleen een record, maar ook héél wat takken… en laten de grote grazers dat juist helemaal niet erg vinden. Nog voordat de wind is gaan liggen, doken de Schotse Hooglanders massaal op de omgewaaide boompjes en afgebroken takken. De runderen draaien hun poot niet om voor wat stormschade en helpen de beheerders graag met opruimen!
De sappigste blaadjes hangen boven in de boom en daar kunnen de grazers normaal gesproken niet bij. De stormschade vormt voor hen daarom een feestmaal. In de zomer is er doorgaans meer dan voldoende voedsel beschikbaar voor de grazers: ze doen zich dan graag tegoed aan grassen en kruiden. In de winter, wanneer het gras is uitgegroeid, schakelen de dieren normaliter over op een dieet van bomen en struiken. Het is dan ook de winterperiode waarin de grazers structuur brengen in het landschap en bosvorming terugdringen.
Maar, dat betekent natuurlijk niet dat de grazers in de zomer geen takken, bladeren en schors lusten! Toen onze beheerder met een van onze vrijwilligers op pad ging om het Geuzenbos opnieuw begaanbaar te maken, waren de Schotse Hooglanders er dan ook als de kippen bij. De volwassen dieren en de kalfjes deden zich ten goede aan de omgewaaide populieren. Zelfs het cambium, het vochtige, levende weefsellaagje in de stam, werd opgegeten.
Na-apen
De afgelopen maanden vond er een geboortepiek plaats in onze natuurgebieden: bijna overal werden nieuwe veulentjes en kalfjes geboren. Hoewel nog klein, zijn ook deze jonge dieren gelukkig goed bestand tegen slecht weer. Veulens en kalfjes worden geboren met een langere vacht, die pas na enkele maanden uitvalt. De vacht houdt ze warm en droog. Een waterafstotende vacht is handig, maar eigenlijk speelt de kudde een veel belangrijkere rol. Door het gedrag van de volwassen dieren na te apen (zoals met de kont richting de wind gaan staan), leren de kleintjes hoe ze zelfs de zwaarste buien kunnen weerstaan.
Weerextremen
De afgelopen jaren hebben we steeds vaker te maken met weerextremen. Het uitzonderlijke zomerhoogwater in 2021 schiet meteen te binnen, maar ook zomerstormen als Poly zijn niet langer uniek. Het aantal hittegolven neemt duidelijk toe, terwijl de winters juist steeds milder zijn. Net als wij mensen, merken ook de grote grazers het veranderende klimaat op.
Het aantal dieren dat een gebied begraasd, de begrazingsdruk, is doorgaans gebaseerd op het seizoen met de grootste schaarste. In Nederland was dit lange tijd de winter. De winters worden echter steeds minder streng. Het voorjaar begint steeds vroeger, waardoor er eigenlijk zelden nog echte voedselschaarste is. Hierdoor verandert het eetpatroon van de dieren en daarmee hun effect op het landschap.
Sommige runderrassen, zoals de Schotse Hooglander en de Galloway, hebben zowel in de zomer als in de winter een relatief dikke vacht. Ze zijn daarmee goed aangepast op het, oorspronkelijke, Noord-Europese klimaat. Nu de zomers steeds warmer worden, is het hebben van een dikke vacht niet altijd ideaal. De dieren zoeken steeds vaker verkoeling op in het water. In het Nederlandse rivierenlandschap is dat doorgaans geen probleem. In de bovenloop van beeksystemen kan dit tot vermesting van poelen en beken leiden. Een ras dat beter bestand is tegen de warmte en geschikt is voor het begrazen van schralere natuurterreinen, zoals de Spaanse Sayaguesa, is daar (in de toekomst) mogelijk beter op zijn plek.
