De runderbronst: een indrukwekkend schouwspel van imponeren en confronteren
Ieder voorjaar, zo rond mei en juni, barst de runderbronst los. Net als edelherten, strijden stieren tijdens de voortplantingsperiode om het recht om bij de tochtige koeien te mogen lopen, met een indrukwekkend schouwspel aan typerende bronstgedragingen als resultaat. Onze kuddebeheerder in het Horsterwold heeft dit bronstgedrag prachtig weten vast te leggen.
Het rund kent een voortplantingsperiode die zich uitstrekt tot en met augustus, al kan de bronst soms tot in september blijven duren. Het is belangrijk dat kalfjes worden geboren in de meest gunstige periode van het jaar. Des te hoger de dichtheid aan dieren, tegen de grens van de natuurlijke draagkracht van een gebied, des te belangrijker dat de kalveren pas geboren worden wanneer het voorjaar goed en wel is aangebroken. Dit proces noemen we geboortesynchronisatie. Onder ideale omstandigheden is ook de bronsttijd hierop afgestemd.
De Schotse hooglanders, rode geuzen en Galloways die onze natuurgebieden begrazen stammen oorspronkelijk af van gedomesticeerde runderrassen. Voor gedomesticeerde runderen is het moment waarop het kalf geboren wordt niet meer zo belangrijk als in de natuur. De omstandigheden in de stal of in de wei zijn doorgaans altijd gunstig. Koeien zijn het gehele jaar door vruchtbaar, waardoor kalfjes op vrijwel ieder moment van het jaar geboren kunnen worden. De kuddes runderen die wij inzetten voor natuurlijke begrazing, ondergaan een proces van de-demosticatie. Met deze de-domesticatie, keert ook het natuurlijke fenomeen van geboortesynchonisatie en runderbronst terug. Dat gaat niet van de een op de andere dag, maar heeft tijd nodig. De typerende gedragingen die stieren vertonen tijdens de bronsttijd, worden met de tijd steeds duidelijker zichtbaar.
Ongeveer twee รก drie maanden na de geboorte van de kalfjes, worden de koeien opnieuw tochtig. Dit is het moment waarop de stieren, die zich doorgaans heel gemoedelijk gedragen, met elkaar in gevecht gaan om het recht om bij de tochtige koeien te mogen lopen. Alles draait om imponeren. De stieren werpen met hun horens kluiten aarde op, gaan struiken te lijf en schrapen met hun hoeven over de grond. Er ontstaan grote, kale plekken: zogenaamde stierenkuilen. Deze kale stukken grond spelen niet alleen een rol in het bronstgedrag, maar hebben ook een ecologische functie. Pionierplanten en insecten profiteren van de losgewerkte plekken. Zandbijen en graafwespen hebben de stierenkuilen zelfs nodig om te overleven.
Vaak leidt het imponeren uiteindelijk op een confrontatie. Stieren haken de horens ineen en proberen de ander tegen de grond te werken. De stier die wint, heeft het recht op de runderen, de stier die verliest druipt af. Runderen zijn erg plaatsgetrouw. Meestal is het vooral de koeiengroep die je door het gebied ziet trekken. De volwassen stieren houden zich het liefste op in hun eigen plek van het natuurgebied. De stieren begrazen de minder voedselrijke plekjes van het gebied, waarmee zij ook daar voor natuurlijke verjonging en de daarbij behorende biodiversiteit zorgen. Enkel in de bronsttijd verlaten ze hun vaste stek en trekken tijdelijk met de koeiengroep op.
In beeld gebracht
Onze kuddebeheerder in het Horsterwold heeft de indrukwekkende interactie tussen twee Schotse hooglanders prachtig weten vast te leggen. Alle typerende bronstgedragingen zijn perfect te herkennen: van het spel van imponeren tot, uiteindelijk, een confrontatie tussen beide stieren.
Foto's: Arjen Boerman