Sociale kuddes

Het gebruik van sociale kuddes is essentieel bij natuurlijke begrazing. Sociale kuddes hebben een natuurlijke leeftijdsopbouw en een min of meer gelijke verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke dieren. Een hele normale natuurlijke situatie zou je denken!

Bij sociale kuddes zijn er oudere, veelal vrouwelijke, dieren die de leiding nemen. Door hun leeftijd en ervaring weten ze waar ze welke voedingsbronnen kunnen vinden en welke planten ze wel en niet kunnen eten. Zo leiden ze hun kudde ten tijde van schaarste naar de juiste plekken om te overleven. Deze kennis geven ze van generatie op generatie over.

De aanwezigheid van meerdere volwassen mannelijke dieren zorgt voor de nodige dynamiek. Stieren proberen elkaar te imponeren door stierenkuilen te graven waardoor open zandige plekken ontstaan. Dit biedt ruimte aan tal van pionierssoorten en warmte minnende insecten. Steigerende hengsten trappen een gesloten grasmat open waardoor nieuwe kiemingsplekken ontstaan voor boom, struik of kruid.

Hoe de sociale structuur eruit ziet verschilt van soort tot soort. Zo leven half–wilde runderen en wisenten in zogenoemde matriarchale kuddes; groepen samengesteld uit aan elkaar verwante vrouwelijke dieren met hun nakomelingen. Wanneer ze volwassen worden trekken alleen de mannelijke dieren weg opzoek naar een eigen leefplek. Bij paarden en waterbuffels is eerder sprake van haremvorming. Een leidhengst probeert een aantal merries om zich heen te verzamelen en bij elkaar te houden. Zowel de jonge merries als hengsten worden verstoten wanneer ze geslachtsrijp worden. Jonge merries sluiten zich na een tijdje aan bij een ander bestaand harem terwijl jonge hengsten eerst een aantal jaren optrekken in een hengstengroep om op den duur hopelijk een eigen harem te veroveren. Velen lukt dit echter nooit.

Bij het beheer van kuddes grote grazers wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de sociale structuur. Zo worden bij voorkeur gehele groepen verplaatst en wanneer dieren weggehaald moeten worden gebeurt dit bij voorkeur op het moment dat ze van nature hun geboorte kudde zouden verlaten.