Blog: Woelen in het zand op de Maashorst

Studente Veerle Basten heeft op de Maashorst onderzoek gedaan naar de meerwaarde van stierenkuilen en zandbaden. Zij schreef hierover de volgende blog:

Onderzoek naar de ontwikkeling en ecologische meerwaarde van stierenkuilen en zandbaden in open landschap

Sinds de tweede helft van de vorige eeuw neemt de biodiversiteit (kortweg alle levende wezens hun interacties) door verschillende oorzaken sterk af. Biodiversiteit is een cruciale factor, want hoe groter de variatie, hoe groter de weerstand om schokken te weerstaan. Een manier om de biodiversiteit te verbeteren is natuurontwikkeling.

In de Maashorst doen ze ook aan natuurontwikkeling. Zo staan drie soorten grote grazers: de wisent, tauros en exmoorpony. De grote grazers maken stierenkuilen en zandbaden: open, zandige plekken in het landschap. Stierenkuilen worden gemaakt door stieren om elkaar te imponeren. Met zijn kop en poten schraapt hij in de grond en er ontstaat een asymmetrische kuil in een halve cirkel met een steile rand. Zandbaden worden gemaakt door plekken in het landschap (verder) open te schrapen. Dieren rollen in deze zandbaden om van huidparasieten af te komen of gaan er in liggen om te rusten. Hoe ontstaan deze zandige plekken en welke dieren en planten profiteren ervan?

Van september 2021 tot en met februari 2022 heb ik onderzoek gedaan naar de ontwikkeling en ecologische meerwaarde van stierenkuilen en zandbaden in het open landschap van de Maashorst.

Eigenschappen

Het open landschap is systematisch aflopen om alle plekken te vinden. Hier zijn de eigenschappen van genoteerd. Een gedeelte van de open plekken lagen bij elkaar. Het nemen van een zandbad wordt gezien als sociaal gedrag. Het merendeel van de plekken lag in een gebied met lage vegetatie (max 10 cm hoog). Het is voor de dieren makkelijker open te breken, omdat er minder weerstand is dan wanneer de vegetatie hoger is.

Daarnaast is er een vergelijking gemaakt met een onderzoek uit 2019. Het betreft alleen zandbaden in een gedeelte van de Maashorst. In dit onderzoek zijn ongeveer de helft minder zandbaden gevonden dan in 2019. Aangezien de gemiddelde grootte wel is toegenomen, is het waarschijnlijk dat kleinere plekken aaneengesloten zijn tot één grote plek.

Cameravallen

Verder zijn er drie cameravallen gedurende zeven weken in het gebied geplaatst om de dieren vast te leggen die gebruik maken van zandbaden. Enkel de Exmoorpony, Tauros en konijn vertoonden gedrag dat gerelateerd is aan het zandbad. De Exmoorpony’s rolden of lagen in het zand. Dit kunnen ze doen om hun vacht te verzorgen of te rusten. De Taurossen stootten hun koppen tegen elkaar, wat kan duiden op imponeergedrag. Konijnen aten van de vegetatie bij de rand. Het kan dus zijn dat konijn bewust kiezen voor de pionierplanten die alleen groeien in het zandbad.

Vegetatie

Tot slot is er gekeken naar voorkomende vegetatie in een zandbad en erbuiten. Er kwamen negen plantensoorten naar voren die alleen in het zandbad voorkwamen, zogenoemde pionierplanten. Ze groeien graag op open of omgewerkte, zandige bodems.

Stierenkuilen en zandbaden verhogen biodiversiteit

Stierenkuilen en zandbaden ontwikkelen zich door het gedrag van de grote grazers. Als de plekken in gebruik zijn, blijven ze open. Wanneer ze niet meer gebruikt worden, groeien ze langzaam dicht en verdwijnen weer in het landschap. Daarnaast hebben ze een ecologische meerwaarde, omdat er verschillende dieren en planten van profiteren wat de biodiversiteit verhoogd.